شهر زرقان

بنا به نظر دکترعبدالمجید ارفعی  نام زرقان در گل نبشته‌های باروی تخت جمشید  به صورت رکان بوده که بعدها به زرقان (زرغون) تبدیل شده‌است. نام زرقان در اصل زرگان بوده که واژه ایست مرکب از ((زر)) به معنی طلا و ((گان)) به معنی شایسته و سزاوار. شاید اطلاق کلمه زرگان به این شهر به سبب زمینهای مرغوب و زرخیز این خطه بوده است و بعدها به زرقان مبدل شده است. .همچنین در گذشته در پی یک حفاری ستون هایی مشابه با ستون های تخت جمشید باستانی در زرقان یافت شده است

به نظر می رسد نام زرغون درست تر باشد زیرا زرغون در زبان پهلوی به معنای جای سرسبز است.

زرقان اولین منزل کاروانیان بعد از تخت جمشید به شماره می آمده است این نام در یکی از آثار مکتوب بعد از اسلام نیز به چشم می خورد اما بعید نیست که در همان زمانها از کلمه زرغون نیز استفاده می شده است چون کلمه زرغون یک کلمه اصیل فارسی باستان به معنای مکان سر سبز و با نشاط است زرقان در 70 سال قبل در فرهنگ دهخدا اینگونه توصیف شده است ‹ زرقان یکی از بخشهای 4 گانه شهرستان شیراز است که در شمال شرقی این شهرستان قرار دارد شمال آن به شهرستان آباده و جنوب آن به بخش سروستان و باخترآن به بخش اردکان و خاور آن به بخش نی ریز محدود است.›

همچنین در فرهنگ فارسی معین آمده که این ناحیه محل آخرین پیروزی قطعی نادرشاه در برابر اشرف افغان است. در گذشته این شهر تاریخی هم قطب صنعتی بوده و هم یک شهر فرهنگی بگونه ای که در کتاب فرصت الدوله از مشاهیر و شعرا و خطاطان بزرگی که در زرقان می زیسته اند مانند ناطق زرقانی؛ حشمت زرقانی و ملا عبدالله زرقانی نامبرده شده است. سید عمادالدین نسیمی هم یکی از شعرای بنام وهم عصر خواجه حافظ شیرازی بوده که هم اکنون مزار شریف آن بزگوار واقع در قبرستان زرقان زیارت گاه مردم می باشد.از همه اینها مهم تر وجود بقعه مبارک امامزاده شاهزاده قاسم در زرقان که زیارتگاه تعداد زیادی از دوستداران اهل بیت عصمت وطهارت می باشد دلیل دیگری بر قدمت این شهر باستانی است 

شهر زرقان در 25 کیلومتری شمال شرقی شیراز و در در میانه راه شیراز به تخت جمشید است.

زرقان از قدیمی ترین بخش های استان فارس محسوب می گردد که از سال 1314 رسماً در تقسیمات کشوری دارای بخشداری بوده و از سال 1318 دارای شهرداری است در آن زمان این بخش از هشت دهستان به نامهای حومه مرودشت – کربال – خفرک – کمین و توابع ارسنجان و... تشکیل میشده که مرکز آن زرقان بوده وجمعاً 7900 نفر سکنه داشته است.اما اکنون بسیار کوچکتر شده و علارغم تلاشهای بسیار برای شهرستان شدن و دارا بودن تمام شرایط لازم هنوز به عنوان یکی از بخشهای شیراز بحساب می آید.در تصویر محدوده کنونی شهر را میبینید.

زرقان دارای 5 محله و دو شهرک تازه ساز بوده و از لحاظ تقسیمات اداری کشور، مرکز بخش محسوب می‌شود و زیر نظر فرمانداری شیراز قرار دارد.

جمعیت شهر طبق آمار دریافت شده در حدود 80000  نفر است

آب و هوای زرقان شبیه آب و هوای شیراز است اما کمی سردتر بوده میانگین بارش در این شهر 200 میلیمتر در سال تخمین زده شده است.

مکان مذهبی:

شاهزاده قاسم یا امامزاده قاسم، نام امامزاده ای است که مقبره آن در 30 کیلومتری جاده شیراز به اصفهان و در مدخل شهر زرقان واقع شده است.

مکان دیدنی و تفریحی:

تنگ چشمه ، قنات های شهر ، باغ های انگور ، سر جوغ ، دره چپ و راست ،محله بوریابافان ، خانه قدیمی قنبر خان (که دارای  معماری زیبایی است)، آب انبار قدیمی شهر ، بازار قدیمی ، کاروان سرای زکی خانی و پروازهای تفریحی و کارتینگ و پینت بال در فرودگاه قدیمی شهر زرقان و ...

اقلیم:

پوشش گیاهی آن غالبا درختان نارون – چنار - زبان گنجشک -کاج و سرو می‌باشد.

سوغات:

از سوغات شهر زرقان میتوان به حلوای ارده....آب لیمو....آبغوره....آنگور....نام برد.

از مکانهای تفریحی میتوان  بوستان آزادگان و بوستان غدیر بوستان مهر نام برد.

شهر صنعتی زرقان:

 

زرقان یک شهر صنعتی محسوب می شود و یکی از قطبهای صنعتی و اقتصادی استان محسوب می شود.زرغون دارای کارخانجات فراوان است به طوریکه 240 کارخانه در این منطقه واقع شده است....از جمله میتوان به - کارخانه کاشی و سرامیک حافظ.....لعابیران....شیمیایی قدس....رنگ رزین....شرکت دشت نشاط....دستمال کاغذی....نوشابه جهان کولا....عصاره شیرین بیان....بوجاری .....سنگ سپاهان....ابر سیمین....شیر پاستوریزه.....اشاره کرد.

 

کتاب فرهنگ و گویش مردم زرقان:

 

مجموعه ی کتاب فرهنگ و تمدن زرقان حاصل تلاش 30 ساله دکتر محمد جعفر ملک زاده است که در سال 1358 منتشر شده است....دکتر ملک زاده در شهر زرقان متولد شده وی دارای مدرک دکترای عمران از دانشگاه مک گیل است و سابقه تدریس در دانشگاه های داخل و خارج را داراست در اینجا لازم است از دکتر ملک زاده کمال تشکر را به جا آوریم.

دانشگاه زرقان:

 

زرقان دارای یک دانشگاه آزاد است که در ابتدا با 155 نفر کار خود را شروع  کرده است

 که در سال 1385 طبق آمار دارای 1500 دانشجودر رشته کاردانی و کاردانی ناپیوسته  است

مساحت این دانشگاه در حدود 500متر مربع و2800متر مربع در فاز اول است.

این دانشگاه دارای 43 عضو هیات علمی حق التدریس است.

رشته های این دانشگاه شامل کامپیوتر , کاردانی الکترونیک , نقشه کشی, متالوژی است.

همچنین در دانشگاه پیام نور زرقان رشته های مترجمی زبان و مدیریت صنعتی و ... تدریس میشود.

معرفی یک بنای تاریخی شهر زرقان:

 

 

کاروانسرای زکی‌خانی قدیمی‌ ترین کاروانسرای زرقان است.

 

 

واژه کاروان سرا مشتق از کاروان: (به معنی جمع مسافرانی که به صورت گروهی سفر می‌کردند قافله و سرا: (به معنی خانه و مکان) است.

این بنای تاریخی به شماره ثبتی ۱۶۰۴۰ در تاریخ ۱۳۸۵‎/۶‎/۲۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و از تاریخ ثبت ضمن رعایت حقوق مالکانه تحت حفاظت و حمایت این سازمان است.

 

یکی از یادگارهای با ارزش معماری زرقان، کاروان سرای زکی خانی است. از روزگار قدیم که مردم به دلایل گوناگون نظیر برقراری ارتباط نقل و انتقال‌های اقتصادی نظامی و رفاه مردمی که سفر می‌کردند ضرورت ساخت کاروان سراها ایجاد می‌گردید.

این کاروانسرا دارای یک صحن مربع شکل بوده و به نظر می آید که دارای طرح ۴ ایوانی بوده است. متاسفانه درحال حاضر فقط جبهه غربی بنا برجای مانده و ایوان موجود همراه با اتاق های جانبی آن حکایت از گردش ساختمان حول حیاط اصلی را دارد.

دالان موجود که در ۴ سمت کاروانسرا در واقع نقش حیاط اندرونی بنا را داشته که محل نگهداری اموال و اجناس مسافران است.

در ساخت بنا طرح قرینه سازی به شکل زیبایی انجام پذیرفته چنانکه نوع طاق، قوس و تویزه های موجود همراه با طاقچه های هر حجره نمادی زیبا از یکسان سازی را جلوه گر می کند. نوع استقرار حجره ها و اتاق ها رو به حیاط باز بوده و بدین لحاظ از روشنایی طبیعی بهره مند بوده است. به احتمال فراوان نماهای بیرونی نیز از سوی آجر تزیین یافته است.

 ساخت گنبدهای مدور با استفاده از طاق ضربی و ایجاد گوشواره های ۴ سمت یا لچکی های سقف بر تزیینات بنا افزوده است. استفاده از آجرهای چهارگوش به شکل خفته و راسته در نماکاری و تزیینات قوس های موجود الهام گرفته از نوع معماری گذشته، سلجوقی تا صفویه را تداعی می کند. نوع بکارگیری هنر معماری در ایجاد طاق ها که به شکل ملایم از سطح ازاره برخاسته تا این که به قسمت تیزی و جناقی برسد موجب استحکام سقف شده چنانکه با گذشت قرن ها هنوز پابرجا و با اقتدار موجود است.

مصالح بکار رفته در بنا استفاده فراوان از آجر و سنگ در پی ساختمان است. برای پوشش داخلی ساختمان و تزیینات بدنه از گچ استفاده شده.

زکی خانی برادر مادری کریم خان زند بود که پس از مرگ کریم خان داعیه قدرت طلبی پیدا کرد و برای صد روز پادشاه ایران شد و در اخر در ایزخواست به قتل رسید..

استفاده زیاد از طاق و تویزه و همچنین گنبدهای مدور با گوشواره های ۴ سمت و لچکی های سقف از مهم ترین ویژگی معماری این اثر بشمار می رود.

در سال‌های دهه۱۳۰۰ ه.ش کربلایی هدایت حمزوی صاحب این کاروان سرا بود.

 

آدرس کاروانسرای زکی خانی: شهر زرقان ـ بولوار امام خمینی ـ خ شهید صادقی ـ جنب ترمینال مسافربری زرقان